Czasami nie pomaga nawet solidna kurtka ocieplana ostrzegawcza i dopada nas przeziębienie czy grypa. Bóle głowy, dreszcze, gorączka - to objawy, które skutecznie uniemożliwiają pracę.
Pracownik nie zostaje jednak na lodzie. W przypadku grypy, innych chorób czy urazów przysługuje mu zasiłek chorobowy. Po ilu dniach nieobecności jest wypłacany? Komu się należy? Na jakich zasadach i w jakiej wysokości się go ustala? Odpowiadamy na te pytania!
Co do zasady, popularne “chorobowe w pracy”, czyli zasiłek chorobowy, przysługuje wszystkim, za których odprowadzane są składki na ubezpieczenie zdrowotne. Proces nabywania uprawnień do zasiłku nabywa się nieco inaczej w zależności od charakteru ubezpieczenia. Jeśli jest ono obowiązkowe - na przykład w przypadku osób zatrudnionych w ramach umowy o pracę - prawo do zasiłku przysługuje po 30 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia. Kiedy osoba ubezpiecza się dobrowolnie, musi upłynąć 90 dni.
Wspomniany czas to tzw. okres wyczekiwania. W niektórych przypadkach jednak nie obowiązuje. Dzieje się tak na przykład w odniesieniu do absolwentów studiów wyższych, posłów i senatorów, a także wówczas, gdy doszło do wypadku w drodze do pracy lub w czasie powrotu do domu. Wtedy pracownik może starać się również o odszkodowanie.
Istotne jest również to, że prawo do zasiłku przysługuje niektórym osobom także po zakończeniu okresu zatrudnienia. Dzieje się tak przy nieprzerwanej niezdolności do pracy trwającej co najmniej 30 dni, jeśli choroba zaczęła się do dwóch tygodni po skończeniu stosunku pracy. Wyjątkiem są choroby zakaźne o dłuższym okresie wylęgania - wtedy prawo do rozpoczęcia pobierania zasiłku przysługuje jeszcze przez trzy miesiące.
O tym, że pracownik nie jest w stanie wykonywać pracy, decyduje lekarz. Dawniej dostarczenie wystawionego przez medyka zwolnienia leżało w gestii pracownika. Obecnie wszystko zostało zautomatyzowane, lekarz wprowadza zwolnienie bezpośrednio do systemu. Pracownik i tak powinien jednak poinformować szefostwo o przyczynach nieobecności w pracy.
Co ważne, do zasiłku chorobowego uprawnia nie tylko choroba. Na tych samych zasadach traktuje się pobyt w szpitalu bądź placówce leczniczej przy okazji leczenia odwykowego, a także badań dla kandydatów na dawców komórek i narządów. Zasiłek chorobowy ma też zastosowanie w trakcie epidemii, gdy pracownik jest kierowany na izolację lub kwarantannę.
Mimo wszystko nie każdy pracownik, który przez problemy ze zdrowiem czasowo nie może wykonywać obowiązków, otrzyma zasiłek chorobowy. Jeśli na podstawie szczególnych przepisów w czasie choroby należy mu się wynagrodzenie, nie dostaje dodatkowych świadczeń. Zasiłek nie przysługuje także osobom na urlopie bezpłatnym lub wychowawczym.
Prawo do świadczenia nie obejmuje również osób, które znajdują się w więzieniu lub areszcie. Problemem jest też niezdolność do pracy, która wynika z nadużycia alkoholu. Jeśli stwierdzi to lekarz, przez pięć pierwszych dni choroby zasiłek się nie należy.
Co oczywiste, na pieniądze nie mogą liczyć osoby, które sfałszowały zaświadczenie lekarskie. Podobnie jest wówczas, gdy niezdolność do pracy została spowodowana umyślnym przestępstwem lub wykroczeniem. Prawo do zasiłku traci również osoba, która w czasie zwolnienia wykonywała pracę zarobkową lub wykorzystywała je w nieodpowiedni sposób - stwierdza się to na podstawie kontroli.
Płatnikiem zasiłku chorobowego może być pracodawca lub Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wszystko zależy od tego, jak długo trwa okres niezdolności do pracy. Kiedy pracodawca wypłaca zasiłek chorobowy? Na początku choroby oraz wówczas, gdy niezdolność do pracy nie trwa zbyt długo.
Zgodnie z przepisami pracodawca uiszcza zasiłek, jeśli pracownik w ciągu roku nie był zdolny do pracy przez maksymalnie 33 dni. W przypadku osób po 50. roku życia ten okres skraca się do 14 dni. Przy dłuższych chorobach obowiązek wypłaty zasiłku przechodzi na ZUS. Zajmuje się tym oddział zakładu odpowiedni dla siedziby płatnika. Ma to znaczenie wówczas, gdy chora osoba wykonuje pracę poza miejscem zamieszkania.
Jednym z najczęściej zadawanych pytań dotyczących okresu chorobowego jest to, ile trwa zasiłek chorobowy. Przepisy dość jasno wyznaczają maksymalny okres pobierania tego świadczenia. W zwyczajnych okolicznościach może być on wypłacany przez pół roku, czyli 182 dni.
Od tej reguły istnieją dwa konkretne wyjątki. Pierwszym jest gruźlica, drugim ciąża. W takich sytuacjach okres zasiłkowy zostaje przedłużony do 270 dni.
Zdecydowanie krócej można pobierać świadczenie już po wygaśnięciu ubezpieczenia. W tym przypadku okres zasiłkowy skraca się do 91 dni. Wyjątkiem od tej zasady ponownie jest gruźlica, ciąża oraz badania dla kandydatów na dawców.
Z punktu widzenia pracownika niezwykle istotna jest również wysokość zasiłku chorobowego. Do 2022 roku pod tym względem obowiązywały różne stawki. Były uzależnione od tego, gdzie leczył się pracownik.
Jeśli w czasie choroby przebywał w domu, należało mu się 80 procent podstawowego wynagrodzenia. Jeśli jednak artykuły BHP zawiodły i w wyniku choroby lub wypadku trafił do szpitala, przysługiwał mu niższy zasiłek chorobowy w wysokości 70 procent zwyczajnego wynagrodzenia. Nowelizacja przepisów wyrównała te stawki - od 2022 roku nie ma znaczenia, gdzie przebywa chory pracownik, i tak pobiera 80 procent wynagrodzenia.
W niektórych sytuacjach w czasie niezdolności do pracy przysługuje mu jednak pełna stawka. Wyjątki są podobne do tych, które omawialiśmy już w poprzednich sytuacjach. 100 procent wynagrodzenia wypłaca się kobietom w ciąży, osobom, które uległy wypadkowi w drodze do lub z pracy, a także w czasie przerwy na badania dla kandydatów na dawców oraz zabiegów związanych z pobraniem tkanek bądź narządów.
Zgodnie z przepisami, ZUS może kontrolować osoby, którym przysługuje zasiłek chorobowy. Dotyczy to szczególnie kontroli danych, które może pobierać od płatników składek, czyli pracodawców. Dotyczą one między innymi wysokości zarobków ubezpieczonego pracownika.
Takie uprawnienia ZUS nabył na początku 2022 roku. Już kilka miesięcy wcześniej instytucja zyskała narzędzie bezpośredniej kontroli stanu zdrowia osób, które pobierają zasiłek. ZUS może skierować pracownika na zwolnieniu na badanie do konsultanta albo lekarza orzecznika. W ten sposób zakład sprawdza, czy osoba pobierająca świadczenie rzeczywiście jest chora.
ZUS wnikliwie przygląda się przede wszystkim tym, którzy pobierają wysokie świadczenia oraz przebywają na zwolnieniu dłużej niż miesiąc. Wbrew zapowiedziom ZUS do kontroli osób na zasiłku chorobowym nadal nie ma prawa do pobierania informacji z banków ani sieci komórkowych.
